හැම තණකොළ පඳුරක් යටම කිරි ලීටර් දෙකක් නිදන්ගත වී ඇත.

මධ්‍යම කඳුකරයට අයත් බදුල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ වාසය කරන මම මේ කඳුබිම්ද, ඇළ දොලවල් බොහොමයකද, පහස මගේ දෙපතුලට දැනෙන්න ඇවිදලා තියෙනවා. 
හපුතලේ, පුනාගල කන්ද, දඹේතැන්න කන්ද, හාලිඇළ ආසනයේ, ස්ප්‍රීන්වැලි කොටසේ මේමලේ හා පුදුමලේ ලයින් පේලි අස්සේ මම ඇවිදලා තියෙනවා. ඒ කියන්නෙ නමුණුකුල පාමුල පස්සර ආසනයේ මඩොල්සිම, රෝබේරිය කඳුබිම් ඉතා මනස්කාන්ත දසුන් මවමින් තිබෙන මේ හැම තැනකම ඇවිද්දම මට තේරුනා ඒවාගේ ජීවත්වන මිනිස්සුන්ගේ ජීවිත එතරම් මනස්කාන්ත නොවන බව. 
ඒ වගේම නුවරඑළිය ආසන්නයේ, ඌවපරණගම ආසනයේ ඈත කොනේ ලකීලෑන්ඩ් වත්ත, ගම්පහ වත්ත. මේ වතුවල වාසය කරන සහෝදර දමිල ජනතාව මම හමුවෙලා තියෙනවා. ඔවුන්ගෙ ජීවිත වලට මම බොහෝ කිට්ටුවෙලා ඇසුරු කරලා තියෙනවා. 
මීට වසර දෙසීයකට පෙරාතුව ලංකාවේ මේ මහ පොළවට ශ්‍රමය වගුරුවන්න ආපු ඒ දෙමළ මිනිස්සු. ඒ කාලේ සුද්දට රන් කහවනු සොයල දෙන්න මේ ඇත්තන්ගෙ ශ්‍රමය, දහඩිය, කඳුළු මේ කඳුවල දියකර හැරියා. ඒ මිනිස්සු අදත්, සුද්දො නැතත් මහ ධන කුවේර වතු සමාගම්වලට මිල මුදල් සොයා දෙන්න තමන්ගේ දහඩිය කඳුළු විතරක් නෙමෙයි තමන්ගෙ ජීවිතත් දිය කර හැරල තියෙනවා. 
පසුගිය දවස්වල ඔය හපුතලේ ආසනේ කන්දක් නාය ගියා. ඒ කියන්නේ 2014 අවුරුද්දෙ මීරියබැද්ද. ඒ නාය ගිය කන්දට යටවෙලා වතුකරේ ජනතාව හතලිහකට ආසන්නව මියදුනා, සිය ගානක් අනාත වුණා. දැන් වසර දෙකකට ආසන්නව ගෙවී තිබෙනවා. තවම ඔවුන්ට නිවාසයක් හදල දෙන්න බැරිවුණා. ඔවුන් තවමත් අනාථ කඳවුරුවල ජීවත් වෙනව. මේ නාය යන්නෙ කඳු නෙවෙයි. මේ නාය යන්නෙ අපේ රටේ මිනිසුන්ගේ ජීවිත. මේ තත්වය සිංහල, දෙමළ, මුස්ලිම් කියලා වෙනසක් නෑ. අපේ රටේ බොහොම දෙනෙකුට තවමත් උරුම වෙලා තියෙන්නෙ මේ වගේ ඉරණමක් තමයි.

මේ කතාව මට කියන්න මතක් වුනේ මීට අවුරුදු දෙක තුනකට පෙර බදුල්ල දිස්ත්‍රික් ලේකම් කාර්යාලයේ රැස්වීම්ක් තිබුණා. ඒකට අපේ රටේ ඉහළ වගකිවයුතු දේශපාලන නායකයන්ද, නිලධාරීන්ද ගණනාවක් ආවා. ඒ රැස්වීම තිබුනේ ඌව පලාතේ සෞඛ්‍ය තත්වය ගැන කතා කරන්න. එතනට ආපු ප්‍රධාන දේශකයෙක් කිව්වා ලංකාවේ ගර්භනී මාතාවන්ගෙන් 42% ක් රක්ත හීනතාවයෙන් පෙලෙනවා කියලා. අවුරුදු පහට අඩු දරුවන්ගෙන් 29%ක් මන්ද පෝෂණයෙන් පෙලෙනවා කියලා. ඒ දරුවන්ගෙන් 15% ක් දැඩි මන්ද පෝෂණයෙන් පෙලෙනව කිව්වා. මේ වැඩිහරියක් රක්තහීනතාවයෙන් හා මන්ද පෝෂණයෙන් පෙළෙන දරුවන් ඉන්නෙ වතුකරයේ කියලා ඔහුගේ කතාවේදි කිව්වා.

මේ පුර්විකාව මම කිව්වෙ මේ හා බැඳුනු කතාවක් ඔබ සැමට කියන්න මම කල්පනා කරපු නිසා. මේ සියළු දේ මා අත්දුටු සත්‍ය කරුණු. මීට වසර කිහිපයකට පෙර මගේ මතකයේ හැටියට දෙදහස් හය වසරේ මට පැවරුණා නුවරඑළිය දිස්ත්‍රික්කයේ වලපනේ ආසනයේ ජනතාව දැනුවත් කිරිමේ  රැස්වීම් වටයකට යන්න. මට එදා පැවරුනේ නිල්දණ්ඩාහින්න කියන ප්‍රදේශයේ රැස්වීම් ගණනාවක් පවත්වන්න. උදේ ඉදන් රැස්වීම් පවත්වලා හවස් වෙනකොට මට රැස්විමකට යන්න සිදු වුණා ප්‍රධාන පාරෙන් ඇතුලේ තියෙන දුෂ්කර යැයි කියන ගම්මානයකට. මන්දාරම් වැටිලා, මීදුම් බාලා, සිහින් හිරි පොදක් වැටෙන වේලාවේ බයිසිකලේක නැගලා මාත්, එහේ සංවිධානේ සහෝදරයෙකුත් ඒ ගම්මානෙට යන්න පිටත් වුනා. නිල්දණ්ඩාහින්නේ උඩමාදුර කියන ගම්මානයට තමයි අපිට පළමුව යන්න පැවරුනේ. එතනිනුත් ඇතුලට තව යන්න තිබුනා. බයිසිකලේ යන්න බැරි කොටසේ වීරක්කොඩි අයියත් එක්ක පයින් කෙටි පාරක් දිගේ අපි කන්ද නඟින්න පටන් ගත්තා. වැස්ස නිසා බොහෝ කඳු සේදිලා ගිහින් තිබුණේ. පෑදිච්ච ගල් අතරින්, ගස් මුල් අතරින් අපි පැන ගෙන යන්න පටන් ගත්තා. තිබුණු එකම කුඩේ මට ඉහලන් යන්න සිද්ද වුණා. වීරක්කොඩි අයියා ඉටි කොළ පඩංගුවක් හිසේ ඉඳන් පහළට ඔතාගෙන මට ඉස්සරහින් යන්න පටන් ගත්තා.

රැස්විම පටන් ගන්න සෙනඟ එන්න පරක්කු වෙන නිසා රැස්වීම් භූමිය පසු කරලා අපි ටික දුරක් ගිහින් කඳු ගැට්ට නැඟලා පුංචි පැල්කොටේකට ඇතුල් වුණා. ඒ පැත්තේ මිනිස්සු දුගී දුප්පත්කමින් හොඳටම බැටකන මිනිස්සු. ඒ ගෙදරට වෙලා වීරක්කොඩි අයියයි මමයි ඒ ගෙදර ඇත්තොයි කතාකරකර ඉන්න කොට කන්ද පහළින් සද්දයක් ඇහෙනවා.

“වීරක්කොඩියෝ......., වීරක්කොඩියෝ...... උඹලගේ අර රැස්විමේ කතා කරන මහත්තය ඔතනට ආවයි? ඔතනට ආවා කියල ගම්මු කියනවා. ඉන්නවද බං ඒ මහත්තයා?“

කන්ද පහලින් කෙනෙකු සද්ද නඟා කතා කරනවා ඇහුනා. වීරක්කොඩි අයිය පැල්කොටෙන් එලියට ඇවිත්

“ලොකු බණ්ඩෙ මාමේ කන්ද නැඟලා වරෙං මහත්තය ඇවිල්ල ඉන්නෙ. මොකෝ බං උඹලැහැට මහත්තය හම්බ වෙන්න හිතුනේ?“

“රැස්වීමට මිනිස්සු එන්න තව වෙලාවක් යයි. අපේ මිනිස්සු වැඩ ඉවරපහවෙලානේ බං රැස්වීමට එන්නෙ. ඒකට තව පැයක් හමාරක් යන නිසා ඔය මහතැන් එක්ක මට ටිකක් කතාබහ කරන්න තියෙනවා. මං ආවට කමක් නැද්ද බං?“

“වරෙන් වරෙන් මාමෙ කතාකර කර ඉන්න පුළුවන්.“

වීරක්කොඩි අයියා කිව්වා. මමත් එබිකම් කරලා බැලුවා කව්ද මේ එන්නෙ කියලා. හැරමිටි ගහගෙන වයසක උන්දැ කෙනෙක් කමීස කඩමාල්ලකුත් ඇඳගෙන සාළුවකුත් කරට දාගෙන හිරිපොද වැස්සෙ කන්ද නැඟගෙන ඇවිත් පිල්කොටේට ගොඩවුණා. උන්දැ සෑහෙන්න තෙමිලා හිටියේ. මමං දිහා ගැඹුරු බැල්මකින් බලපු උන්දෑ

“හ්ම්... මේකද බන් ආපු මහත්තය අපේ ගමේ අයට කතා කොරන්ට?“

උන්දැ බුලත්විට කාලා දුඹුරු පැහැවුනු දත් ටික විදහාපාමින් හිනා වෙලා වීරක්කොඩි අයියගෙන් ඇහුවා. වීරක්කොඩි අයියා පිළිතුරු දෙන්නට පෙරාතුව මම

“ඔව් මුත්තේ මාමලගේ ගමේ කතා කරන්න ආවේ මම තමයි“

මම කිව්වා.

“වාඩි වෙයං මාමා“

කියලා ගෙදර අයිති අයියා උන්දැට ආරාධනා කලා. එහෙම කියපු ඔහු මුත්තතට වාඩි වෙන්න කොලොම්බුවක් ළං කරා. ඒ වෙනකොට මම හිටියෙ පුටුවක වාඩි වෙලා. උන්දැ කොලොම්බුවෙ වාඩිවෙන්න කලින් මම කිව්වා

“පිළට යං. පිලේ තියෙන  කොට්ට පිළේ අපි වාඩිවෙමු.”

මම ආරාධනා කලා. මාත් උන්දැත් එක්ක වාඩි වුණා.වීරක්කොඩි අයියත් මුත්තා ලඟින්ම වාඩි වුණා.

“අදනම් මහත්තයෝ මිනිස්සු එන කොට ටිකක් පමා වෙයි දැන් මේ හිරි පොද වැස්ස නිසා  මිනිස්සු හේන්වල ඉඳලා එන්නත් එපැයි. හැබැයි ගමේ ටිකක් අද නම් එක්කහු වෙයි. නේද වීරක්කොඩියෝ.....?“

මුත්තා වීරක්කොඩි අයියා කතාවට පළමුව පටලවාගන්න ප්‍රශ්ණයක් යොමුකලා.

“සමන්ත සහෝදරයා, මේ ඉන්නේ ලොකුබණ්ඩේ මාමා.“

වීරක්කොඩි අයියා මට ඔහු හඳුන්වා දුන්නා. වීරක්කොඩි සහෝදරයා කිව්වෙ මාමා කියලා. මම ඔහුගේ වයසට අනුව හිතලා ලොකු බණ්ඩේ මුත්තා කියලා කතා කළා.

“මහත්තයෝ මහත්තයනේ අද අපේ ගමේ කතා කොරන්න ආවේ. මහත්තයගෙන් මං මේ අහන්න ආවේ, මහත්තයලා වගේ වුන් අපේ ගමට ඇවිල්ලා කොච්චර නම් කතා කරලා තියෙනවද? ඡන්ද කාලෙට. අද මහත්තයට කියන්න ඕනි මහත්තයගේ කතාවෙ දි අපේ මේ ගම්බිම් වැඩිදියුණු කරන්නෙ කොහොමද කියලා? අපේ ගම්මුන්ට සෑහෙන්න ප්‍රශ්න තියෙනව. මහත්තයා, මුන්ට හරියට කන්ට බොන්ට නෑ, යන්න එන්න පාර තොටක් නෑ. බොන්න වතුර ඉතින් වැහි කාලෙට තිබුණට පායන කාලෙට ඇත්තෙත් නෑනේ. අපේ ගමේ කොල්ලන්ට කෙල්ලන්ට රස්සාවක් කියලා මොකක්වත් ඇත්තෙත් නෑ. හේන් කුඹුරු කොටලම දැං කාලේ ජීවත් වෙන්නත් බෑ බං. ඒ හින්දා මහත්තයගෙ කතාවෙදි අද කියන්ට ඕනෑ අපේ ගම උඹලගේ කාලෙදි වැඩිදියුණු කරන්නේ කියලා.“

ලොකුබණ්ඩා මුත්තා උන්දා තම ගම ප්‍රදේශය වෙනුවෙන් බැරූරුම් ප්‍රශ්ණයක් යොමුකලා. එහෙම අහපු උන්දැ කතාව අතහැරියේ නෑ. උන්දැ මගෙන් අහනවා,

“හොඳයි මහත්තයො, මහත්තයා දැනුම් තේරුම් ඇති කෙනෙක් නොවැ. දැන් මහත්තය කියන්ටකො බලන්න අපේ මේ ගම මේ උඩමාඳුර, මේ නිල්දණ්ඩාහින්න, මේ වලපනේ පැත්තෙ අපේවුන්ගේ අතට මිල මුදලක් එන්න මේ පළාත දියුණු කොරන්ට මහත්තයලට මොකක්ද තියෙන වැඩපිළිවෙල? මහත්තයලා ඒ වෙනුවෙන් මොකක්ද කොරන්නෙ?“

මුන්දැට උත්තර දෙන්නෙ කොහොමද කියලා මං මුන්දැගෙ කතාව අතරතුර හිත හිතා හිටියෙ. කෙනෙකුට උත්තර දෙන්න පෙර ඔහු හිතන මතන විදිහ, එහුට තේරෙන බසින් පැහැදිලි කරන විදිහ, අපට තේරුනේ නැති වුනොත් ලොකු අවුලක් වෙන බව මම දැනං හිටියා.

“ලොකුබණ්ඩා මුත්තෙ, මුත්තට කියන්න පුළුවන් ද මේ පැතිවල ආර්ථිකේ වැඩි දියුණු කොරන්න මොනවද කරන්න පුළුවන්ය කියලා.“

මම උන්දෑ හිතනමතන විදිහ තේරුම් ගැනීමේ අරමුණින් උන්දැගෙන්ම ප්‍රශ්ණයක් ඇහුවා. ඒ වගේම උන්දෑ එන විදිහෙන්ම මට තේරුණා හිතේ සැලැස්මක් තියාගෙන තමයි මේ මගෙන් ප්‍රශ්ණයක් අහන්නේ කියලා. ඒ ගමන ලොකුබණ්ඩෙ මුත්තා මට කියනවා,

“පුතේ, උඹ කියපන් බලන්න අර ඈත පේන අපේ හෑගස්උල්ල කන්ද, ඔය කන්දෙ මොනවද උඹට පේන්න තියෙන්නේ?”

මම උන්දෑ පෙන්නපු කන්ද දිහාවට දෑස් යොමුකලා. ඈතින් කන්දක් පේනවා. ඒ කන්ද තනිකරම කොළපැහැ ගැන්විලා. මහගස්වලින් නෙවෙයි. මානා පඳුරු වැවිලා වගේ තමයි පේන්නෙ. ඒ අතරේ උන්දැ මට අනික් පැත්තට අත දික්කරලා අහනවා,

“ඈ මහත්තයා උඹ දන්නව ද අර ඈත පේන කන්ද, ඕකට කියන්නෙ යහලගමුව කන්ද කියලා. ඒ කන්දෙ මොනවද තියෙන්නෙ?”

“ලොකු බණ්ඩේ මුත්තෙ, ඒ කන්දෙ තියෙන්නෙත් අර කන්දෙ තියෙන ඒවමනේ. දෙකේම තියෙන්නෙ මට පේන විදිහට නම් මානං.”

මම කිව්වා    

“හහ් හහ් හහ් හහ්.........”

 උන්දෑ හිනාවෙන්න පටං ගත්තා

“තණකොළ තමයි. මානා තමයි. උඹ දන්වද ඔය මානා වල වටිනාකම?” 

“මුත්තම කියන්නකො.?”

මම ඔහුටම අවස්ථාව දුන්නා. 

“මහත්තයො ඔය තණකොළ හරි වටිනවා. ඔය හැම මානා පඳුරක් යටම  එක අවුරුද්දකට කිරි ලීටර දෙකක් තියෙනවා.”

 එතකොටම මේ ගෙදර අයිතිකාර අයියා අහනවා,

“ඈ බං ලොකුබණ්ඩා මාමා තණකොළ ගස් යට කොහෙන්ද බං කිරි?”

“හහ් හහ් හහ් හහ්............”

“තණකොළ ගස්යට  කොහෙන් ද බං කිරි? තණකොළ කන්ට ඕන. කෑවම තමයි කිරි එරෙන්නෙ“.

ලොකුබණ්ඩා මුත්තා අපූරුවට උත්තර බැන්දා

“කාට ද බං මාමේ කිරි එරෙන්නේ?”

ඒ ප්‍රශ්නෙත් ඇහුවේ ගෙදරම අයිතිකාරයාම තමයි. 

“හහ් හහ් හහ් හහ්............”

“ඒකවත් තේරෙන්නෙ නැද්ද බං? තණකොළ කවන්න ඕන හරක්ටනේ. වැස්සියන්ටනේ. එතකොටනෙ බං කිරි එරෙන්නේ.” 

ලොකුබණ්ඩා මුත්තා කිව්වා,

“මේ අපේ ගම් වැඩිදියුණු කරන්න මහත්තයෝ අමුතුවෙන් දේවල් ඕන නෑ. අපේ ගමේ උන්ට හොඳ කිරි හරක් ටිකක් ගෙනල්ල දෙන්ට. කිරි හරක් විතරක් ගෙනත් දීලා හරියන්නෑ. උන්ගේ තණ බුරුල්ලෙන් වැක්කෙරෙන කිරි ටික මිල මුදලට ගන්නට වැඩ පිළිවෙලකුත් හදන්ට. එතකොට අපේ ගම්වල ඉන්න උන්ට අත මිටට හොඳට මුදල් එනවා. මේ නිකන් තියෙන තණකොළ ඔය පායන කාලෙට කරකුට්ටන් උනාට පස්සෙ ගමේ කොල්ලො ගිනි තියනව. ගිනි ලාලා උන් සතුටු වෙනවා. සමහර උන් ගිනි ලාලා බැඳි අඹලා සත්තු දඩයම් කොරගන්නවා. ගිනි ලාලා මාසයක් එකහමාරක් යනකොට ලා තණකොළ වලිං ඔය කඳු වැහෙනවා. ඒ හින්දා මහත්තයො මේ ගම් හදන්න අමුතුවෙන් දේවල් ඕන නෑ. මේ ගම්වලම තියෙනවා ඕන තරම් සම්පත්. තණකොළ හරක්ට කැව්වනම්, ඒ හරක්ගෙන් කිරි ටික හොඳට ආවනම්, ඒ කිරි ටික විකුණ ගත්තානම්, මේ ගම් වැඩිදියුණු කරන්ට පුළුවන්. ඕව මහත්තයල කියන්ට......”

උන්දැ කියපු කතාව අහල මට බොහෝ දේවල් සිහියට ආවා.   අපේ සැළසුම්වල තිබෙන කාරනා උන්දැගෙ අත්දැකීම් හා දැනීම් හැටියට කිව්වේ. අපේ රටේ කිරි කර්මාන්තය අද මෙහෙම තිබුණට අතීතයේ මීට වඩා හොඳට තිබුණා. මාව මගේ ළමාවියේ අත්දැකීම්වලට ඇදිලා ගියා. මං පුංචි කාලේහයේ හතේ පංතිවල  ඉගෙන ගන්න කොට, අපේ මාමාගේ පාපැදියෙන්, මං පොල්ල යටින් කකුල දාලා බයිසිකලේ පදින කාලේ මට වගකීමක් පැවරුනා. ඒ අපේ මාමලාගේ ගෙදරට  ඒ කිව්වෙ චාලට් ටීචර්ලගෙ ගෙදර බෝඩිම් වෙලා හිටපු ඉස්කෝලේ මහත්වරුන්ට උදේට බොන්ට එළකිරි ගේන එක. හැමදාම උදේ මාමාගෙ බයිසිකලේ මට දෙනවා එළකිරි ගෙන්ට . ඉතින් කිලෝමීටර තුනක් විතර බයිසිකලේ පැදගෙන යන්න ඕනි එළකිරි ගේන්න. හෑපොලට. හෑපොල මනතුංග මුදලාලි කියලා මුදලාලි කෙනෙක් හිටියා. එහේ තමයි එළකිරි තිබුනෙ. සුමනා අක්කා එළකිරි දොවලා , බෝතල් දෙකකට දාලා, හොඳට ගෝනි නුලකින් බැඳලා බයිසිකලේ  හැඬල් එකේ එල්ලලා දෙනවා. බෝතල් දෙක ටින්ටින් ගාලා වැදිලා පුපුරලා යන්න පුළුවන් නිසා රෙදි පාන්කඩයක් මැදින් එල්ලනවා. මං බයිසිකලේ ගිහින් හැමදාම නැන්දලාගේ ගෙදරට කිරි බෝතල් දෙකක් ගෙනිහින් දුන්නා. ඒ කාලේ මට තිබුනේ බයිසිකලය පදින ආසාව විතරයි. අතීතයේ අපේ රටේ හැම ගෙදරකම වාගේ  වස්සෙක් වැස්සියෙක් හිටියා. වස්සාගෙන් කුඹුරේ වැඩ ගත්තා. වැස්සිගෙන් කිරි ටික ගත්තා. ඒක නිසා මන්ද පෝෂණය, රක්තහීනතාවය  තුරන් කරගන්න ක්‍රම බොහෝ ගැමියන්ට තිබුණා. ඒත් කාලයක් යන කොට අපේ ගම්වලට විටිං විට නියං ආවා. ඒ කාලෙට අපේ අම්මලා

“පුතේ මං යනවා සහනාධාරෙ කොටන්ට. ගෙදරට වෙලා හිටපල්ලා“.

එහෙම කියලා අම්මා සහනාධාරෙ කොටන්න ගියා. අම්ම විතරක් නෙමෙයි ගමේ ගෑණු පිරිමි ගොඩක් අය සහනාධාර වැඩට ගියා. කන්න බොන්න හිඟවුණාම ඔය සහනාධාර කෙටිල්ල ඒ කාලේ තිබුණා. රජය මගින් සහනාධාර දෙන්න පෙර ජනතාවගෙන් වැඩ ගත්තා. පාරවල්, ඇළවේලි, කපන කොටන එක, සුද්ද කිරීම මිනිස්සුන්ට පැවරුණා. ඉතින් එහෙම සහනාධාර වැඩට ගියහම සීනි ටිකක්, කරෝල ටිකක්, හාල් ටිකක් හම්බ වුණා. ඊට පස්සේ ඔය කිරි ටින්, ලොකු ඇන්කර් ටින් අපේ ගෙවල්වලට සහානාධාර ක්‍රමයට ආවා. ක්‍රම ක්‍රමයෙන් අපේ මිනිස්සු කිරිපිටිවලට හුරු වුණා. ගෙදර කිරි වැස්සි නැති වුණා. ඔවුන්  කිරිපිටි වලට හුරු වුණා. ඉතිහාසය පරික්ෂා කරලා බැලුවම අපේ රටට අරක්කු හුරු කරේ, දුම්වැටි හුරු කරේ එහෙම තමයි. සල්ලි අයකරන්නේ නැතුව නිකන් බොන්න දුන්නා, රහ බලන්න දුන්නා, ඒවා මිනිස්සු තමන්ට ලැබෙන ආධාර ලෙස සැලකුවා. ඒවා දුන්නේ ආදරේට කියලා හිතුවා. පස්සෙ ඒවට මිනිස්සු හුරු වුණා. ගෙදර හිටපු කිරි හරකා නැතිවුනා. කඩේට කිරි ටින් එක, කිරි පැකට් එක, එන්න පටන් ගත්තා. ඒවා අපි සල්ලි දීලා ගේන්නත් පුරුදු වුනා. ඒ විතරක් නෙවෙයි දැං සමහර ගම්මු වැස්සිගෙන් ලැබෙන කිරිටික විකුණලා ලැබෙන මුදලින් කඩෙං කිරි පැකට් ගෙනැල්ලා බොන තරමට වැඩේ දුරදිග ගිහිල්ලා. අපේ කිරි කර්මාන්තය කිරි සංස්කෘතිය ආන්න ඒ විදිහට නැතිවෙලා ගියා. එහෙම රටක් මේක. ඇත්තම ගත්තොත් අපේ රට සංවර්ධනය කරන්න ලොකුබණ්ඩා මුත්තා කිව්වා වගෙ කිරි කර්මාන්තය ඒ කියන්නේ පශු සම්පත් කර්මාන්තය සෑහෙන්න දියුණු කරන්න පුළුවන්. අද වනවිට රටට අවශ්‍ය කිරි ප්‍රමාණය සීයට අසූ පහක් අපි පිටරටින් ගෙන්න ගන්නවා. ඉතින් එහෙම බලනකොට අපේ රටේ වැඩිහිටි පරම්පරාවේ බොහෝ අයට හොඳට යමක් තේරෙනවා. ලොකු බණ්ඩා මුත්තා කියන කතා වලින් හොඳ මෝරච්ච මිනිහෙක් බව මට තේරුණා. ඒ අදහස් අපේ රට ගොඩනගන්න එකතුකර නොගන්න එක අපරාධයක් කියලයි අපිට හිතෙන්නෙ. ඒ එක පැත්තක කතාවක්.

ලෝකය ගත්තම අපේ රට කිරි නිශ්පාදනයට හොඳම රටක්. මොකද ලෝකයේ කිරි නිෂ්පාදනය ගත්තම ඒකට නම ගිය රටවල් වෙලා තියෙන්නේ ඕස්ට්‍රේලියාව, කැනඩාව, නවසීලන්තය වගේ රටවල්. හැබැයි ඒ රටවල අවුරුද්දෙ තුන්සිය හැටපස් දවසේම කිරි දොවන්නෙ නෑ. සීතල කාලෙට, හිම වැටෙන කාලයට කිරි ගැනිල්ල නතර කරනවා. සමහර රටවල අවුරුද්දෙ මාස හයයි කිරි කර්මාන්තේ කරන්නෙ. අනික් කාලයේ දි කිරි දොවන්නෙ නෑ. දේශගුණ තත්වය ඒකට සුදුසු නෑ. නමුත් ලංකාව ගත්තම එහෙම නෙමෙයි. කිරි කර්මාන්තයට දවස් තුන්සිය හැටපහම සුදුසුයි. ඒ නිසා අපේ ගම්බිම්වල බොහෝම සරුසාර විදිහට මේ කිරි කර්මාන්තේ තිබුනා. අතීතයේ අපේ රටට පෙර දිග ධන්‍යාගාරය කිව්වා. වැව් තිස්දාහක් තිබුනා කියනවා. අපේ මේ ඌවේ එහා පැත්තේ වෙල් ලක්ෂයක් තිබුනා කියනවා. ඒව සේරම මේ වැව් අමුනු වලින් අස්වද්දපු කුඹුරු. ඔක්කොම අස්වද්දන්න දැන් වගේ ටැක්ටර් තිබුනේ නෑ. භූතයා තිබුනෙ නෑ. සුනාමි තිබුනෙ නෑ. ඒ කාලේ ගොවිතැනට භාවිතා කරපු එකම මැෂින් එක තමයි එළ හරකා, මී හරකා. අපේ ගමේ හිටපු උක්කු බණ්ඩෙ මාමා එක දවසක් දෙයියන්නෙ වෙල බෝ ගහ යට කමතේදී මගෙන් අහපු ප්‍රශ්ණයක් මට මතක් වෙනවා,

“උඹ දන්නවද හරකාගෙ වටිනාකමයි ට්‍රැක්ටරයේ වටිනාකමයි?”

මං හයේ හතේ වගේ ඉන්න කාලෙ තමා උන්දැ එහෙම ඇහුවේ. මං ඒකට උත්තර දුන්නා.

“හරකට වැඩිය වේගෙන් ට්‍රැක්ටරය  යනව. ඒ නිසා ගොවිතැනට වටින්නේ ට්‍රැක්ටරේ”

උක්කු බණ්ඩා මාමා  බක බක ගාලා මගෙන් නැවත අහනවා,

“ඒ වුනාට පුතේ උඹ කියන ට්‍රැක්ටරයට පුළුවනෑ ගොම පස් දාන්න, උන්ට ගොම දාන්න බැහැනෙ? එහෙම උනොත් උඹලෑ ගෙවල්වලයි, අපේ ගෙවල්වලයි, මාස දෙකෙන් තුනෙං බිම දාන්නෙ මොනවද බං?”

 මම කිව්වා “එකත් ඇත්ත තමයි “ 

ආයෙත් මාමා අහනවා.

“උඹ කියන ට්‍රැක්ටරයට පුළුවන්ද බං කිරි දෙන්න, උඹ කිරි දොවනවද ට්‍රැක්ටරයෙන්? එත් බං අපේ එළවැස්සි කිරි දෙනවනෙ ඇති පදමට.”

 “එකත් ඇත්ත තමයි මාමේ”

මම කිව්වා.

ගවයා කියන්නෙ සම්පතක්. ඒ හන්දා කිරි විතරක් නෙමේ. අද කිරිවලට වඩා ගොමත් වටිනවා. ලෝකය අද කාබනික කෘෂිකර්මාන්තයට දෙන තැන වැඩියි. කාබනික කෘෂිකර්මාන්තයක් අපේ රටේ ඉතිහාසයේ තිබුනා. ඒ හින්ද කිරිවලට ගොඩක් දේ කරන්න පුළුවන්. කිරි විතරක් නෙමේ මී කිරි, එළඟි තෙල් ආදි බොහෝ දේ අපේ රටේ කිරි කර්මාන්තයත් එක්ක බැඳි පවතිනවා. අපේ ගම්වල කිරි හරක් තුන්හතර දෙනෙක් හැම ගෙදරකම වගේ හිටියා. වස්සා කුඹුරු වැඩටත්, වැස්සි කිරි දොවන්නත් ගත්තා. ඉතින් ගව ගාලකුත් තිබුනා. අපේ ගම්මාන ගත්තම ගම්බාරෙල හිටියා. ගම්බාරෙල කිව්වම හරක් සීය, දෙසීය, තුන්සීයක් අයිති මිනිස්සු. ඒ කාලේ ඒ අය ගම්වල හිටපු ප්‍රධානියො වගේ. සෑහෙන්න වත්කම් තිබුනා. ඉතින් ගම්බාරෙලාට මහ ගව පට්ටි තිබුණා. අක්කර බාගේ හමාරෙ පට්ටි. උදේට හරක් ටික ලන්දට, කන්දට දාලා තණකොළ ටික කවාගෙන, වතුර ටික  පොවාගෙන පට්ටියට ගේනවා. ලංකාවේ වසර පුරාම හොඳ දේශගුණයක් තියෙනවා. කිරි කර්මාන්තය හොඳින් කරන්න පුළුවන්. නමුත් අපේ රටේ පාලකයො ඒවා තේරුම් අරන් නෑ කියලා අපට පේනවා. කිරි  කර්මාන්තයත්  අනෙක් හැම කර්මාන්තයක් වගේම බිඳවැටිලා තියෙන්නේ. මේ කාරණා මම මුත්තාටත් එතන ඉන්න අනිත් අයටත් පැහැදිලි කලා.

 “හරි උඹල කියන විදිහට උඹලත් මගේ අදහස පිළිගන්නවා නොවැ, දැන් මොකද කියන්නෙ මගේ යෝජනාවට ? අපේ ගම් හදන්න බැරිද,  මේ තණකොළ හරක්ට කවලා කිරි හරක් කර්මාන්තේ දියුණු කරල?”

 ලොකු බණ්ඩා මුත්තා දෑස් දල්වාගෙන අවසන් කඩයිම් ප්‍රශ්ණය මට යොමුකළා.

“ලොකු බණ්ඩෙ මුත්තේ, මුත්තා කියන කාරණාව හරි. මේ ගම විතරක් නෙමේ මේ රටම දියුණු කරන්න පුළුවන් මේ කර්මාන්තේ දියුණු කරොත්. ලෝකෙ හතර දිග්බාගෙ ගිහිල්ලා ලෝක බැංකුවෙං අර බැංකුවෙං මේ බැංකුවෙං, චීනෙං, ඇමරිකාවෙං හිඟා කාගෙන ණය දොවාගෙන එන්න ඕන නෑ. තණකොළ ටිකක් හරක්ට කවලා කිරි දොවා ගත්තොත් රටට කිරි උතුරන්න පාර කපාගන්න පුළුවන්. ඒත් ප්‍රශ්ණයක් තියෙනවා.”

“දියුණු කොරන්න පුළුවන් නම් ඇයි බන් දියුණු නොකරන්නෙ“?

“මුත්තෙ, ප්‍රශ්නෙ මේකනේ හරක්ට ‍දෙන්න තරම් තණකොළ මේ රටේ ඉතුරු වෙන්නෙ නෑනේ.”

“ඒ කිව්වේ පුතේ මේ කඳුබිම්වල, තලාවල තියෙන තණකොළ මේ කරුමාන්තෙට මදිද බං?”

“ලොකු බණ්ඩා මුත්තේ අපේ රටේ පාර්ලිමේන්තුවේ ඉන්න සමහර හරක්ටයි, පළාත් සභාවල ඉන්න සමහර හරක්ටයි තව තැන්වල ඉන්න හරක්ටයි කන්න දුන්නම  හරක්ට කන්න තණකොළ ඉතුරු වෙන්නෙ නෑ. එතකොට කොහොමද මේ රටේ කිරි කර්මාන්තය දියුණු කරන්නෙ?“

“හහ් හහ් හහ් හහ්.......................”

උන්දැ බුලත්විට කාපු දත්ටික් විලිස්සලා හිනා වෙලා මට කියනවා

“උඹ කියන කතාවත් හරි තමයි බං. මේ රටේ ගොඩක් අය මේවා කන නිසා හරක්ට කන්න දෙන්න තණකොළයක් ඉතුරු වෙන්නෙ නෑ. කවදා මේවා තේරුම් ගනීද මන්දා..... එහෙම නං උඹ රැස්වීමට වරෙන්. වැස්ස තුරල් කරා. දැන් ගම්මුත් එන වෙලාව හරි. මං හෙමිහිට බහින්නම් . උඹ නම් ඇඟේ පතේ හයිය තියෙන එකා. ඉක්මනින් අඩිය තියන නිසා ඉක්මනට බැහැල එයි. මට රැස්වීම තියෙන තැනට සෑහෙන වෙලාවක් යනවා බං යන්න. ඒ නිසා  මං යනවා...., වීරක්කොඩියෝ..., මහත්තයත් එක්ක උඹ වරෙන්” 

මුත්තා යන්න ගියා.